PROF.DR.HALİL KOYUNCU YAZDI

PROF.DR.HALİL KOYUNCU

İÜ CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON ÖĞRETİM ÜYESİ

OBEZİTEDE EKLEM SORUNLARINDA DESTEK TEDAVİ

Obezite,Fransızca’dan türemiş bir kelimedir.Çok ya da aşırı şişmanlık olarak ifade edilir.

Sağlığı bozacak ölçüde yağ dokularında anormal (hiperplazik) ve aşırı miktarda (hipertrofik) yağ birikmesidir.Vücutta yağ oranı,vücut ağırlığının erkeklerde   % 15-18 ve kadınlarda   % 20-25 artmasıyla oluşur.

Obezite,estetik değil, önlenebilir  bir hastalıktır.Anne-babadan biri obez ise çocukta risk % 80 oranındadır.Sağlıksız beslenme-inaktif yaşam ilişkisi  vardır.Batıda “Beslenme ile İlişkili Hastalıklar” içinde en sık gözlenenidir.Güçlü bir genetik yatkınlık söz konusudur.

Fazla kilolularda mortalite artışı % 20-40 oranındadır.ABD’de yıllık medikal harcamaların % 9.1’i obezite nedniyle olmaktadır.Kısa süreli işe gelememe obezlerde  1.76 kat daha fazladır.İş gücü kaybı % 4.2  oranında belirtilmetedir.

2020’de obezite oranı % 50 olacağı tahmin ediliyor.AB’de,erkeklerde   % 32-79 ve kadınlarda    % 28-78 oranında,Asya’da;erkeklerde  %5-23 ve kadınlarda    % 7-36 dolayında ve ABD’de ise 2005-2006 ‘da erkeklerde   % 33.3 ve kadınlarda     % 35.3 oranlarında bulunmuştur.

Obezite,bulaşıcı olarak belirtilmetedir.Eğer,

•          Arkadaş obez  ise         % 57

•          Kardeş obez ise        % 40

•          Eş obez ise              % 37 oranlarında obezite gelişmektedir.

Türkiye’de oran,genel olarak  erkeklerde  % 19.40 ve kadınlarda ise % 35.40 olarak bulunmuştur.

Obezite,sebebin belli olup olmamasına göre ikiye ayrılarak incelenir.

–          Primer :Sebep belirsizdir.İnsülin direnci ve metabolik sendrom sorumludur.

–          Sekonder :Sebep belirlidir.

            Endokrin sebepler olarak tiroid ve surrenal hastalıkları etkildir.

            Psikiyatrik olarak stres yapabilir.

            Nörojenik nedenler arasında uykusuzluk etkilidir.

            Genetik durum

            Farmakolojik ilaçlardan antidepresan,steroidler ve antidiyabetikler obezite yapar.

Obezite nedenleri çeşitlidir.Bunlar şöyle sıralanabilir.

•          Demografik

–          Yaşla beraber artar.

–          Cinsiyet-Kadınlarda sık görülür.

•          Genetik

•          Çevresel

–          Sosyal

•          Davranışsal

–          Alışkanlıklar-Sigara

–          İnaktivite

•          Gebelikte Beslenme

•          Psikolojik

Obezite Oluşum Mekanizması şu şekilde açıklanabilir:

•          Bazal-Temel Metabolizmada  Yavaşlama-Kalıtımla ilgili

–          Tüketimin  % 70’i/günlük

•          Fiziksel Aktivitede Azalma

–          Tüketimin % 20 ‘si/günlük

•          Termojenik Aktivitede Sınırlanma

–          Besinlerin yakılmasında harcanan

•          % 10 ‘u

•          Enerji Alımında Artış

–          Besinler

•          Yoğun Enerjili Ürünler

–          Protein-Yapı taşı

–          KH-Hızlı kaynak

–          Yağlar-Kolay depolanma,aşırı alınma

Obezite tanımı için hem klinik değerlendirme ve hem de laboratuar değerlendirmesi gerekir.Klinik olarak hasta anamnezi alınır.Fizik muayene ile obezite tanısı konur.Buna bağlı eklem sorunları için ileri incelemeler yapılır.

Obezite bazı sonuçlar doğurur.Bunlar arasında

•          Psikolojik sorunlar yapar.

•          Biyolojik olarak

–          Sistemler zarar görür.

–          Mortalite –ölüm oranı artar.

–          Morbiditede artış görülür.

•          Sosyolojik yaşam bozulur.

Obezitede,vücudun sistemlerinde çeşitli değişiklikler gelişir.

–          Nörolojik

–          Respiratuar -solunum

–          Kalp damar

–          Mide-barsak

–          Metabolik-Endokriniel

–          Ürogenital

–          İmmün -Bağışıklık

–          Dermatolojik-deri

–          Lokomotor –Hareket sistemi

•          Kemik

•          Eklem

•          Yumuşak Dokular-Kaslar

Hareket sisteminin eklemi bozulur.Ekleme genel olarak bakarsak şunları saptarız:

•          İki kemiğin birleşim yeridir.

•          Hareketin oluştuğu yerdir.

•          Genel ve özel amaçlı hareket merkezidir.

•          Yapı ve harekete göre sınıflandırma yapılabilir.

•          İç ve dış yapıları eklemde bütünlük sağlar.

Ekleme ait yapılar gözden geçirilirse,şu yapılar görülür.

•          Eklem içi

•          Kemik Uçları

•          Kıkırdak

•          Eklem Zarı

•          Kapsül

•          Eklem Boşluğu ve sıvısı

•          Meniskuslar

•          Eklem dışı

•          Ligamenler

•          Kas-tendon

•          Bursalar

•          Diğer yapılar

Eklemde görülen sorunlar şöyle sıralanabilir:

•          Duruş Bozuklukları

•          Metabolik Durumlar

–          Gut Hastalığına bağlı artrit

•          Yumuşak Doku Rahatsızlıkları

–          Strain

–          Sprain

–          Nöropati-Sinir Sıkışması

–          Tendinit-tenosinovit

–          Bursit

–          Topuk Dikeni

•          Travmatik

–          Aşırı yüklenme

–          İnstabilite

•          Dejeneratif

–          Osteoartrit

–          Spondiloz

–          Herni

–          Kanal Darlığı

Obez hastalar,aşağıdaki şikayetlerden yakınırlar.

•          Genel

–          Duruş Bozukluğu

–          Yürüyüş Bozukluğu

•          Lokal

–          Ağrı

–          Hareket Azalması

–          Kas-tendon değişiklikleri

–          Şişlikler

–          Şekil Bozuklukları

–          Tutukluk

–          Ligamen Laksitesi

–          Ses Oluşumu

–          Ani kilitlenme-Boşalma hissi

Obezite,eklemlerde şu mekanizmalarla sorun oluştur:

•          Direkt Etkileme-Damar,sinir,kas yapıları değişir.

–          Metabolizma Bozulması

•          Şeker

•          Lipid

•          Ürik asit

•          Oksijen

•          İndirekt Etkileme-Ekleme olan zararlar

–          Mekanik Bası-Yüklenme

–          İmmobilizasyon-İnaktivite

Eklem sorunları için klinik değerlendirme yapılır.Ek olarak ilgili bölgeye röntgen,MR ve tomografi alınır.Gerektiğinde tahliller yapılır.

Tedavide amaçlar şu şekilde sıralanabilir:

•          Obeziteyle mücadele etmek

•          Semptom ve bulguları azaltmak

•          Yaşam tarzını değiştirmek

•          Sakatlığı önlemek

•          Yaşam kalitesini yükseltmek

Obeziteye bağlı eklem problemlerinde yapılacak tedavi yöntemleri şu başlıklar halinde verilebilir:

–          Geleneksel Uygulamalar

•          Nonfarmakolojik Uygulamalar

•          Farmakolojik Uygulamalar

–          Destekleyici Alternatif Uygulamalar

•          Alternatif Medikal Sistemler-Homeopati

•          Akıl-Beden Yöntemleri-Meditasyon/Müzik

•          Biyolojik Temelli Tedaviler-Bitki/Gıda/Vitamin

•          Manipülatif Vücut Temelli Yöntemler

•          Enerji Tedavileri

Geleneksel uygulamalar içinde nonfarmakolojik yöntemleri şu başlıklar altında verebiliriz:

–          Nonfarmakolojik Uygulamalar

•          Egzersizler

•          İstirahat periyodları

•          Fizik Tedavi Uygulamaları

•          Ortezler-Korse/Dizlik

•          Alternatif Yöntemler

–          Akupuntur-Manuel/Elektro

•          Ergonomi-İş /Beden/Ev/Çevre

•          Yardımcı Araçlar-Baston

•          Algolojik Girişimler

Cerrahi Uygulamalar

Farmakolojik uygulamalar ise hem semptoma ve hem de patojeneze yönelik ilaçlardır:

•          Temel ilaçlar

–          Semptom üzerine etkililer-Sistemik/Topikal

Bunlar ağrı kesici,iltihap giderici ve kas gevşetici ilaçlardır.

–          Patojenez üzerine etkililer

»          Antiinflamatuarlar-Steroid,nonsteroid,antisitokinler,Kolşisin,

»          Eklem sıvısı benzeri olanlar-HA

»          Hastalık modifikasyonu yapanlar/Kıkırdak Reperasyonu yapanlar

-Temel ilaç ürünleri

-Bifosfonatlar

-Diaserein

-Enzim İnhibitörleri(GAS,Tetrasiklin,Kondrosit transplantasyonu)

-Büyüme Faktörleri

-Sitokinler

-Sülfatlı ve nonsülfatlı şeker

-Hormonlar

-Steroidler

-Kollajenaz inhibitörleri

-Destek Tedavi

Biyolojik Temelli ürünler:

Bitki

•          Kedi Pençesi

•          Şeytan Pençesi

•          Avokado soya sabunlaşmayan bitkisel ürün

•          Reumalex –Beyaz Söğüt Kabuğu

•          Tipi Çayı

•          Kereviz ekstresi

•          Sarımsak ekstresi

•          Artrikulin-F

•          Kapsaisin

•          Eazmov

•          Gitadyl

•          Zencefil

•          Zerdeçal

•          Omega 3 yağ asidi

•          Bromelain

Gıda ve Vitamin

–          Gıda

•          Glukozamin Sulfat- 1500 mg/gün

•          Kondroitin Sulfat – 800 mg/gün

•          S- adenosilmetionin (SAM-e) MSM ( metilsulfonilmetan),

•          Köpek Balığı Kıkırdağı

•          Balık yağı

–          Vitamin

»          A

»          C

»          E

Sonuç olarak,obezite sakatlık oluşturan bir hastalıktır.En önemli sorun eklemlerde olur.Hareketin bozulması beraberinde diğer sistemlerde de sorunlar oluşturur.Erken tanı hayat kurtarır.Tedavide geleneksel yöntemlerin yanında destek tedavileri de uygulanmalıdır.Destek olarak bitki,gıda ve vitaminle tek ya da kombine halde kullanılabilirler.